Questiones super I-VII libros Politicorum

Marco Toste is research fellow at the Institute for Philosophical Studies of the University of Coimbra.

• Foreword xviiPart I – Interpretative Study 1Introduction 31. Introducing the Questiones super I-VII libros Politicorum and its Significance 32. The Place of Peter of Auvergne in Medieval Philosophy 83. The Context of the Questiones: Its Institutional Setting 134. The Text Commented on: The Latin Translation of Aristotle’s Politics 195. The Questiones and the Medieval Reception of the Politics 326. The Approach of This Study and Edition 44Chapter 1 – Authorship 491. The Questiones and Peter’s Other Works 511.1. The Infinite 511.2. Privation 621.3. Natural Place and Celestial Influence 661.4. Teleology 732. The Questiones and the Scriptum 762.1. The Ruler–Subject Relationship in Terms of the Mover–Moved 772.2. Teleology 782.3. Hylomorphism 802.4. The Definition of Citizen 812.5. The Difference between a Free Man and a Slave 852.6. The Two Kinds of Multitude 872.7. The Question of Ostracism 882.8. Optimus Vir vs. Law 902.9. Hereditary vs. Elected Ruler 922.10. The Subject Matter of the Science of Politics: Book IV, Chapter 1 952.11. The Two Kinds of Office 962.12. Tyranny as an ‘Involuntary’ Regime 982.13. Nobility of Birth and Goodness Transmitted from Parents toChildren 99VIII Table of Contents2.14. The Naturalness of Agriculture and the Farmers as the ‘BestMultitude’ for Democracy 1022.15. Celestial and Environmental Influence on Human Behaviour 1032.16. Similar Terminology and Similar Use of the Same Source 110Chapter 2 – Date 1191. The Questiones Within Peter’s Output 1192. The Temporal Priority of the Scriptum over the Questiones 1213. The Questiones and Views of Theologians at Paris 1283.1. Henry of Ghent’s Quodlibeta (1286 and 1288) 1283.2. James of Viterbo (1291) 1303.3. Peter’s Quodlibeta and the Criticism of Godfrey of Fontaines(Early 1290s) 1323.4. Giles of Rome (Late 1291) 1393.5. Henry of Ghent’s Summa (Between 1281 and 1291) 1424. Conclusions 143Chapter 3 – The Relationship between the Questiones and B, ff. 60ra-68rb 1451. The Questiones, B and Peter’s Oral Lectures 1472. Analysis of B 1512.1. Style and Use of Sources 1512.2. B is Not an Abbreviatio 1572.3. B is a Reportatio (Further Evidence) 1593. The Questions Shared by B and the Questiones: A Reportatio and itsEditing 1644. The Questions Specific to Each Text 1824.1. The Questions Contained Only in the Questiones 1834.2. The Questions Contained Only in B 1875. A Final Note About B: Its Date and Circulation 192Chapter 4 – Sources 1951. The Nicomachean Ethics 1972. ‘Eustratius’ 1983. Proclus and Neoplatonism 2024. Sextus Empiricus 2045. Aquinas’ Long Shadow 2066. Previous Commentaries on the Politics 2116.1. Albert the Great 2116.2. Aquinas 2157. Giles of Rome 2178. Henry of Ghent 220Table of Contents IXChapter 5 – The Structure and Content of the Questiones and theRationale of its Tabula Quaestionum 2231. Book I 2282. Book II 2563. Book III 2684. Book IV 2855. Book V 2916. Book VI 3027. Book VII 3068. Conclusions 310Chapter 6 – Nachleben 313Chapter 7 – Introduction to the Critical Editions 3231. Principles of Edition 3232. P as the Base Manuscript 3243. Relation between the Manuscripts 3264. Orthography 3285. Conjectures and Emendations 3326. Apparatus 3337. Apparatus Fontium 3348. Other Interventions 3359. The Edition of the Reportatio 33510. Conspectus Abbreviationum 33711. Conspectus Signorum 337Part II – Editions 339Petri de Alvernia Questiones super I-VII libros Politicorum 341Prohemium 343Liber I 3511. Circa istum librum primo potest queri de subiecto huius scientie, quiasubiectum in scientia primum est in cognitione et ex cognitione eiusdependet scientia omnium aliorum que in scientia inquiruntur, etillud est causa omnium. Queritur ergo primo utrum subiectum in hacscientia sit ciuitas ipsa uel bonum agibile ab homine ciuile 3512. Vtrum scientia speculatiua et practica differant ratione et specie 3543. Vtrum ista scientia sit speculatiua uel practica 3624. Vtrum ista scientia sit principalissima aliarum 363X Table of Contents5. Vtrum omnis communicatio sit boni gratia 3686. Vtrum ciuitas sit gratia principalissimi boni, ut dicit Philosophus 3717. Vtrum combinatio maris et femine sit a natura 3738. Vtrum mulier possit esse serua 3809. Vtrum homo sit animal ciuile a natura 38410. Vtrum seruus sit organum 39011. Vtrum seruus, id quod est, domini sit 39312. Vtrum ubicumque est coniunctio aliquorum in unum sit unumprincipans natura et aliud seruum et subiectum 39513. Vtrum aliquis sit seruus a natura 39814. Vtrum corpora seruorum et liberorum naturaliter sint differentia 40315. Vtrum ille qui habundat in aliquo bono sit naturaliter dominus eiusqui deficit in illo bono 40516. Vtrum naturaliter bonus generet bonum et seruus seruum, sicut dicitPhilosophus 40717. Vtrum serui ad dominum sit amicitia 41118. Vtrum principatus yconomicus, despoticus et politicus differantspecie uel sint idem 41319. Vtrum ex diuersitate cibi causetur distinctio uitarum 41520. Vtrum natura faciat omnia animalia et plantas propter hominem 41921. Vtrum possessiua sit pars yconomice 42222. Vtrum appetitus diuitiarum naturalium sit infinitus 42423. Vtrum, sicut dicit Philosophus, cuilibet rei possesse sit duplex usus 42624. Vtrum multitudo pecuniarum sint uere diuitie 42825. Vtrum appetitus finis sit infinitus 43026. Vtrum appetitus diuitiarum artificialium sit infinitus 43427. Vtrum usus campsorie possit esse secundum ordinem iustitie 43528. An pro usu pecunie ille qui concedit possit recipere aliquid 43929. Vtrum serui inquantum talis oportet esse aliquam uirtutem 44230. An domini et serui sit una uirtus secundum rationem 44431. Vtrum artificem inquantum huiusmodi oportet habere uirtutem 447Liber II 4511. Vtrum ciuitas sit una 4512. Vtrum ciuitatem optimum sit esse quam maxime unam 4543. Vtrum illud quod est commune minime curetur 4564. Vtrum expediens sit ciuitati mulieres et pueros esse communes, sicutsoluit Plato 4585. Vtrum commisceri parentibus filios sit turpe secundum naturam etsecundum se 4626. Vtrum possessiones ciuitatis debent esse communes 465Table of Contents XI7. Vtrum expediat ciuitati mulieres ordinare ad bella 4698. Vtrum lex sit aliquid ad rationem pertinens 4729. Vtrum lex ordinetur in finem communem 47410. Vtrum legislatorem in constituendo legem oportet inspicere adhomines et loca 47611. De opinione Fellee, utrum necessarium sit politicum regularepossessiones 47712. Vtrum expediat ciuitati possessiones esse equales 47913. Vtrum magis expediat politico ordinare concupiscentiam quampossessiones 48214. Vtrum permittendum sit ciues ditari quantumcumque contingit etsine termino 48415. Vtrum terminus diuitiarum accipiendus sit in comparatione adaliquod extrinsecum 48616. Vtrum lex sit mutabilis 48817. Vtrum lex sit mutanda meliore superueniente 49018. Vtrum seruorum sit aliqua disciplina 49319. Vtrum exercitium in uita militari sit principium multarum uirtutum 495Liber III 4991. Vtrum considerantem de politia oportet considerare prius de ciuitate 4992. Vtrum considerantem de ciuitate oportet prius considerare de ciue,sicut dicit Philosophus 5013. Vtrum sit ciuis simpliciter qui potest participare principatuconsiliatiuo uel iudicatiuo 5044. Vtrum ciuis unius rationis sit in omni politia 5095. Vtrum ciuitas a principio usque ad finem maneat eadem numero 5106. Vtrum ciuis inquantum huiusmodi per se sit aliqua uirtus 5177. Vtrum ciuis sit una uirtus secundum omnem politiam 5208. Vtrum ciuis studiosi et uiri optimi sit eadem uirtus 5219. Vtrum principans in principatu despotico intendat bonum propriumuel bonum commune sibi et seruo 52310. Vtrum principans in principatu yconomico intendat bonum subditorum 52611. Vtrum politie distinguantur secundum distinctionem finis 52812. Vtrum secundum distinctionem principantium conueniat politiasdistingui 52913. Vtrum politie sint multe 53214. Vtrum homines ut in pluribus sint praui iudices de se ipsis, ut dicitPhilosophus 53515. Vtrum melius sit principari paucos uirtuosos uel multitudinem inciuitate 538XII Table of Contents16. Vtrum oportet multitudinem principari principatu maximo in ciuitatebene ordinata 54117. Vtrum ciuitati expediat multitudinem eligere et corrigere principem etutrum hoc iustum sit 54418. Vtrum principatus debeat distribui secundum dignitatem etexcellentiam diuitiarum 54619. Vtrum in distributione principatus debeat attendi ad excellentiamingenuitatis, ut secundum hoc distribuatur 54920. Vtrum distribuendus sit principatus secundum excellentiam potentie 55121. Vtrum aliquis excedens omnes alios in aliquo bono sit ponendus essenon ciuis 55422. Vtrum melius sit ciuitatem regi optimo uiro uel legibus 55923. De sufficientia modorum regni quibus distinguitur 56224. Vtrum, in quibus lex non determinat, melius sit ciuitatem regipluribus uel uno 56325. Vtrum melius sit regem uel principem assumi per generationem uelelectionem 56626. Vtrum melius sit ciuitatem regi uno uel pluribus 569Liber IV 5751. Vtrum huius scientie sit considerare que sit optima politia, ut dicitPhilosophus in littera 5752. Vtrum politicus debeat considerare de legibus 5783. Vtrum tirannis sit pessima politiarum, ut dicit Philosophus 5814. Vtrum politie distinguantur secundum distinctionem partium ciuitatis 5845. Vtrum adulari sit uitium 5886. Vtrum adulatores acceptentur et diligantur apud monarchas et apudpopulares 5917. Vtrum modus democratie ubi monarchizat totus populus secundumsententiam, et non secundum leges, sit politia simpliciter 5938. Vtrum possibile sit ciuitatem aliquam uiuere secundum politiamunam et obseruare leges alterius politie 5979. Vtrum politia, que alio nomine dicitur tymocratia, mixta sit exdemocratia et oligarchia 59910. Vtrum ista politia sit recta et bona 60211. Vtrum nobilitas sit uirtus 60412. Vtrum nobilitas sit uirtus generis 60713. Vtrum nobilitas ab ignobili incipiat 61014. Vtrum nobilitas quanto magis protenditur sit maior 613Table of Contents XIIILiber V 6171. Consequenter queritur circa 5um Politicorum. Et quia ibi intenditPhilosophus quod dissensio est corruptio ciuitatis, ideo primo, adeuidentiam seditionis, queritur de opposito eius, scilicet de pace, etqueritur utrum pax sit finis ciuitatis 6172. Vtrum amicitia sit causa pacis 6203. Vtrum dissensio opponatur paci 6234. Vtrum appetitus sit causa dissensionis 6255. Vtrum dissimilitudo sit causa dissensionis 6286. Vtrum locus sit causa dissensionis 6307. Vtrum causa saluationis politie sit pax 6348. Vtrum dissensio inter insignes et maiores ciuitatis de facili inualescat 6369. De quodam uerbo Philosophi, qui dicit quod communis timorcongregat etiam separatissimos; circa quod primo queritur utrumtimor sit passio 63810. Vtrum timor communis aggreget separatissimos 64111. Vtrum ad recte principandum exigatur scientia in principe 64312. Vtrum ad perfectionem principantis exigatur amor politie 64613. Vtrum potentia exigatur ad perfectionem principantis 64914. Posito quod sint duo, quorum unus sit potens et nequam, alius autembonus et diligens politiam, quis horum magis eligendus est in principem 65015. Vtrum tirannis sit politia 65216. Vtrum tirannis sit politia naturalis 65517. Vtrum tirannis alicui expediat 65818. Vtrum tirannis saluetur per contraria, sicut dicit Philosophus 660Liber VI 6631. Vtrum agricultura sit naturalis 6632. Vtrum agricolarum multitudo sit optima 6653. Vtrum multitudo pastoralis sit melior ad politizandum quammultitudo que in ciuitate 6684. Vtrum uiuere inordinate sit delectabilius multis 6715. Vtrum oligarchia temperata constituatur ex habentibus mediocremsubstantiam 6766. Vtrum aliquis principatus in ciuitate sit necessarius 6787. Vtrum necesse sit in ciuitate esse plures principatus 6798. Vtrum in ciuitate sit unus principatus primus 6819. Vtrum principatus posteriores et inferiores essentialiter ordinati sintsub primo 683XIV Table of ContentsLiber VII 6871. Consequenter queritur circa 7um Politicorum, ubi Philosophus dicituel primo inquirit de felicitate ultima hominis, et queritur utrum illafelicitas consistat in bonis exterioribus 6872. Vtrum felicitas consistat in bonis corporis 6913. Vtrum felicitas consistat in actu uirtutis per se 6934. Vtrum eadem sit felicitas unius hominis et totius ciuitatis 6975. Vtrum in actu uirtutis moralis consistat felicitas hominis, felicitas –inquam – politica 7016. Vtrum felicitas consistat in actu prudentie qui est principari 7057. Vtrum felicitas politica potior sit quam speculatiua 7108. Vtrum ex dispositione regionis aliqui bene uel male politizent 7209. Vtrum illi qui mediant secundum loca sint optime politizantes 723Petri de Alvernia Questiones super I-III libros Politicorum (Reportatio) 729Liber I 7311. Vtrum ciuitas sit obiectum in politica 7312. Vtrum ista scientia sit practica 7323. Vtrum ista scientia sit principalissima 7334. Vtrum omnis communitas humana sit instituta propter bonum 7355. Vtrum ciuitas sit instituta gratia boni principalissimi 7366. Vtrum combinatio maris et femine sit naturalis 7387. Vtrum mulier sit natura serua 7408. Vtrum barbari sint naturaliter serui 7419. Vtrum ciuitas sit secundum naturam 74210. Vtrum homo sit animal ciuile et sociale natura 74311. Vtrum sermo insit homini a natura 74612. Vtrum seruus sit organum domini 74713. Vtrum ille qui deficit in aliquo bono sit natura seruus uel subiectus eiqui excedit in illo bono 74814. Vtrum bonus naturaliter generet bonum 74915. Vtrum principatus despoticus et yconomicus sint diuersi principatus 75016. Vtrum uite aliorum animalium ab homine diuersificentur secundumdiuersitatem ciborum 75117. Vtrum plante et animalia alia ab homine sint facta gratia hominis 75318. Vtrum possessio naturalis sit pars yconomice 75519. Vtrum diuitie naturales sint infinite uel earum appetitus sit infinitus 75620. Vtrum cuiuslibet rei possesse ab homine sit duplex usus 75721. Vtrum inductio pecunie sit necessaria in ciuitate 75922. Vtrum multitudo pecunie sint uere diuitie 760Table of Contents XV23. Vtrum appetitus finis sit infinitus 76124. Vtrum appetitus diuitiarum sit infinitus 76325. Vtrum usus campsorie sit contra iustitiam 76426. Vtrum accipere aliquid pro usu pecunie accomodate sit contra iustitiam 76727. Vtrum serui secundum se oporteat esse aliquam uirtutem 76828. Vtrum principantis et serui sit una uirtus secundum rationem 77029. Vtrum oporteat artificem habere aliquam uirtutem moralem 772Liber II 7751. Queritur utrum ciuitas sit una 7752. Vtrum optimum sit ciuitatem esse maxime unam 7763. Vtrum homines magis curent bonum proprium quam commune 7784. Vtrum bonum sit in ciuitate filios et uxores esse communes 7795. Vtrum commisceri parentibus carnaliter sit contra naturam 7816. Habitis autem hiis considerare. Circa istud capitulum queritur utrumexpediat ciuitati possessiones esse communes 7837. Vtrum expediat mulieres ordinari ad bellum 7858. Vtrum lex sit aliquid pertinens ad rationem 7869. Vtrum lex ordinetur in finem communem 78710. Vtrum legislator instituendo leges debeat inspicere ad homines et loca 78911. Vtrum necessarium sit politicum regulare possessiones 79012. Vtrum expediat possessiones ciuibus esse equales 79113. Vtrum magis expediat ordinare concupiscentias quam possessiones 79214. Vtrum permittendum sit diuites ditari quantumcumque contingit 79415. Vtrum terminus diuitiarum sit accipiendus per comparationem adaliquid extrinsecum 79516. Vtrum lex sit mutabilis 79617. Vtrum lex antiqua sit mutanda meliori superueniente 79818. Vtrum serui sit aliqua disciplina 79919. Vtrum exercitium in uita militari sit principium multarum uirtutum 800Liber III 8031. Vtrum considerantem de politia oporteat determinare de ciuitate 8032. Vtrum considerantem de ciuitate oportet primum de ciue considerare 8043. Vtrum ciuis sit qui potest uti principatu iudicatiuo et consiliatiuo 8054. Vtrum ciuis per unam rationem dicatur de omni ciue uel in omni politia 8075. Vtrum ciuitas remaneat una numero a principio usque ad finem 8086. Vtrum ciuis secundum quod ciuis sit aliqua uirtus 8107. Vtrum ciuis secundum omnem politiam sit una uirtus 8118. Vtrum uiri optimi et ciuis studiosi sit una uirtus 812XVI Table of Contents9. Vtrum in principatu despotico dominus intendit bonum commune suiet serui uel bonum proprium 81410. Vtrum princeps in principatu yconomico intendat per se bonumsubditorum 81511. Vtrum politia distinguatur secundum distinctionem finis 81712. Vtrum politie distinguantur secundum distinctionem principatuum 81813. Vtrum sint plures politie 82014. Vtrum aliqui praue iudicent de se ipsis 82215. Vtrum melius sit multitudinem quam paucos uirtuosos principari 82416. Vtrum in principatu summo oporteat principari multitudinem 82617. Vtrum expediat multitudinem attingere ad electionem principis etcorrectionem 82818. Vtrum principatus sint distribuendi secundum dignitatem diuitiarum 82919. Vtrum in distributione principatus oporteat inspicere ad ingenuitatem 832Bibliography 835Manuscripts 835Primary Printed Sources 836Secondary Literature 847Indices 8651. Study 865Index Codicum Manuscriptorum 865Index Nominum (– 1800) 867Index Nominum (1800 –) 8702. Editions 874Index Locorum (Questiones) 874Index Locorum (Reportatio) 898

Il est indubitable que l'édition de Lidia Lanza est un ouvrage d'une très haute qualité. Nous ne pouvons que formuler le même jugement à propos de l'ouvrage de Marco Toste: l'édition des Questiones a été faite avec beaucoup de soin; elle est précédée d'une très solide introduction historico-philologique et philosophique de plus de 300 pages; s'y ajoutent encore une large bibliographie (très utile pour quiconque s'intéresse à la philosophie pratique du Moyen Âge tardif) et des index (évidemment plus amples que dans l'édition du Sciptum).